Historia parafii

WPROWADZENIE

Parafia Wniebowzięcia NMP obecnnie należy do diecezji sandomierskiej, jendak w jej granichach jest dopiero od niedawna. Wcześniej przynależała do diecezji przemyskiej, a w pierwszych wiekach swojego istnienia stanowiła ostatnią na wschodzie parafię diecezji krakowskiej (o czym dowiadujemy się z dzieła Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis autorstwa Jana Długosza). Historia parafii jest bogata, bowiem jest to jedna z najstarszych parafii w swoim regionie. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi co prawda z 1409 roku, jednak jest niemal pewne, że raniżowska parafia jest znacznie starsza. 

I. JAK STARA JEST PARAFIA W RANIŻOWIE?

We wrześniu 2009 roku obchodziliśmy 600-lecie raniżowskiej parafii. 600 lat wcześniej – w czasach panowania króla Władysława Jagiełły, w 1409 roku spisano dokument, który wspomina o istnieniu w Raniżowie parafii (a ściślej nie o parafii, a o raniżowskim proboszczu – Szetesławie, pierwszym znanym z imienia raniżowskim księdzu). Przez długi czas przyjmowano, że jest to pierwsza historyczna wzmianka o naszej parafii.

Parafia jest jednak starsza. Istniała już najpewniej w 1366 roku. W lokowanej wówczas niedaleko Raniżowa wsi Doblowa (dzisiejsza Wola Raniżowska) nie postawiono kościoła. Jej mieszkańcy zapewne korzystali ze znajdującej się nieopodal świątyni raniżowskiej. W poszukiwaniach początków raniżowskiej parafii można cofnąć się jeszcze dalej. W zapisach powstania parafii w Dębicy znajdują się dokumenty potwierdzające płacenie świętopietrza w latach 1325 – 1358. Jest na nich wymieniona parafia raniżowska, która, jak to określono, miała leżeć najdalej na południowy-wschód, przy ruskiej stronie (można założyć, że chodzi o granicę z Rusią, która przed podbojami z czasów Kazimierza Wielkiego przebiegała właśnie w tym rejonie). Dalej w przeszłość nie sposób się już cofać. Wygląda więc na to, że parafia liczy sobie nie 600, a prawie 700 (a może i więcej) lat. Wątpliwości z pewnością rozstrzygnąłby dokument informujący o założeniu parafii w Raniżowie. Na taki jednak nikt nie natrafił.

II. Jak stary jest raniżowski kościół?

Obecny kościół raniżowski pochodzi z początku XIX wieku. Budował go w latach 1808-1815 ówczesny proboszcz – Szymon Kolasiński. Gdzie odprawiano Msze Święte wcześniej? W tym samym miejscu, ale w mniejszej drewnianej świątyni. Wokół niej znajdowało się miejsce pochówku parafian, które wraz z wybudowaniem murowanego kościoła przeniesiono poza obręb wsi – w miejsce, w którym cmentarz znajduje się do dziś. Ponoć jako ostatniego na placu kościelnym pochowano samego proboszcza Kolasińskiego. Więcej informacji o dziejach lokalnego Kościoła znaleźć można w dziale "Kościoły i kaplice w parafii"

III. Jak duża była i jest raniżowska parafia?

W momencie powstania raniżowska parafia obejmowała ogromne, jednak bardzo słabo zaludnione obszary. Kiedy z czasem powstawać zaczęły w okolicy Raniżowa kolejne miejscowości liczba wiernych rosła. Decydowano się wówczas na budowanie kolejnych świątyń. Pierwsza powstała w 1572  roku w Dzikowcu. Dwieście lat później (w 1773 roku) powstał kościół filialny w Spiach. W przeciwieństwie do Dzikowca tu za budową kościoła nie poszło uniezależnienie się od parafii w Raniżowie. Osobna parafia w Spiach powstała dopiero w 1913 roku. W XIX i XX wieku powstały też kościoły w Stanach, Nowym Narcie, Woli Raniżowskiej, Mazurach, Kopciach i Lipnicy (te dwa ostatnie odłączyły się już nie od parafii raniżowskiej, a od dzikowieckiej).

Wiemy, że w połowie XVI wieku raniżowska parafia liczyła poniżej dwóch tysięcy wiernych. Liczba ta z czasem rosła, by w drugiej połowie XVIII wieku osiągnąć 7,5 tysiąca (łącznie z wiernymi ze Spiów i okolic). W następnych latach wraz z uniezależnianiem się kolejnych miejscowości liczba parafian spadała.

Obecnie liczba wiernych wynosi około 3,5 tysiąca, a w obrębie Parafii Raniżów pozstały takie miejscowości jak: Raniżów, Poręby Wolskie, Posuchy, Staniszewskie i Zielonka.

IV. Skąd można dowiedzieć się więcej o historii raniżowskiej parafii?

W roku 2009 w związku z obchodami 600-lecia parafii wydano zarys historii parafii w Raniżowie. Autorem tej niewielkiej książeczki zatytułowanej „Raniżów i jego parafia” jest pan Julian Wiącek, opracowaniem graficznym zajął się pan Stanisław Samojedny. Pracę można nabyć między innymi w Urzędzie Gminy w Raniżowie.